Trong các buổi hội thảo với doanh nhân và nhà quản lý cấp trung đến cấp cao, tôi thường xuyên được hỏi điều mới trong quản lý là gì.

Câu trả lời của tôi là: Tôi rất vui khi chia sẻ điều đó, nhưng có lẽ bạn cũng sẽ quan tâm đến những gì tôi cho là không chỉ mới, mà còn phải đúng…

Trong nhiều thập kỷ làm chuyên gia đào tạo và tư vấn quản lý, đồng thời là thành viên của các hội đồng giám sát, tôi đã chứng kiến nhiều “làn sóng thời trang” trong quản lý. Từ một “bậc thầy mới”, đến một “chủ đề sùng bái” mới, rồi một làn sóng hội thảo mới, cùng với đó là vô số sách được sản xuất trong ngày bởi những tác giả vô danh, những người mà trước đó không có gì để đọc, và sau làn sóng ấy cũng không còn để lại gì. Thêm vào đó là làn sóng hội thảo, mạng xã hội, YouTube và các nền tảng khác. Trong 10 năm gần đây, tần suất xuất hiện của những thứ được cho là “mới” đã tăng lên rõ rệt, nếu không muốn nói là quá mức.

Một trong những làn sóng đó là Trí tuệ Cảm xúc, một làn sóng khác là Năng lực Xã hội. Ngoài ra còn có sáng tạo, làm việc nhóm, đọc nhanh, thiền định, rèn luyện tập trung, chánh niệm và nhiều chủ đề khác.

Trong đa số trường hợp, những chủ đề này biến mất chỉ sau hai năm. Nhưng rồi một làn sóng khác lại xuất hiện ngay sau đó. Trong khoảng thời gian chuyển tiếp ấy, hàng chục ngàn nhà quản lý đã đăng ký các khóa học dài ngày về những “chủ đề thời thượng” đó.

Nhưng làm sao để biết đâu là đúng? Ai sẽ đưa ra tiêu chí cho đúng và sai, tốt và xấu, khi mà những tiêu chí ấy vốn đã mơ hồ ngay cả trong các lĩnh vực khác, chứ chưa nói đến trong thực tiễn nghề nghiệp?

Trong hầu hết các ngành học phát triển tại các trường đại học, tri thức chỉ có thể tiến bộ nhờ vào nỗ lực bền bỉ, thông qua việc phát hiện sai lầm bằng phản biện, thảo luận và loại bỏ những sai lầm đó. Tiến bộ nhờ phản biện (bao gồm cả thực nghiệm phản biện) là một trong những giá trị cốt lõi nhất của khoa học. Chính từ đây mà sự tiến bộ, đổi mới nghề nghiệp và quá trình tiến hóa tri thức được hình thành. Tuy nhiên, trong quản lý, động lực đặc biệt tạo ra tiến bộ này, tức sự phản biện có hệ thống và thể chế hóa, lại gần như vắng bóng.

Trái lại, nhiều tác giả viết về quản lý lại xem mục tiêu quan trọng nhất của mình là tạo ra điều gì đó “hoàn toàn mới”, nếu có thể thì tránh mọi tham chiếu đến thực tiễn đã có trước đó. Việc điều mới ấy có đúng hay không, và liệu ta có thể xác định điều đó, lại không được coi là mục tiêu chính. Trong các ngành phát triển, ngày xuất bản của một cuốn sách không quan trọng bằng nội dung và khả năng kiểm chứng kết quả. Việc Isaac Newton đã công bố định luật hấp dẫn từ năm 1686 là một minh chứng rõ ràng về tiêu chí chất lượng trong vật lý học. Dựa trên nền tảng đó, các nhà vật lý đã tiếp tục phát triển những tiến bộ đột phá, bao gồm cả những đổi mới cách mạng của Albert Einstein, Max Planck và nhiều nhà tiên phong khác trong đổi mới sáng tạo.

Điểm định hướng: trở nên hiệu quả – hiệu quả và hiệu suất

Một trong những tiêu chuẩn đánh giá tổ chức vận hành tốt là quan niệm về hiệu quả. Câu hỏi cốt lõi là: Làm thế nào để những gì chúng ta làm thực sự hiệu quả? Làm sao để “chuyển hóa mã lực thành chuyển động thực sự” trong mọi “điều kiện đường sá”? Dù đổi mới sáng tạo có xuất hiện ở dạng nào, nếu chúng muốn tạo ra giá trị, chúng phải được làm cho trở nên hiệu quả. Không có hiệu quả sẽ không có đổi mới và cũng không có lãnh đạo.

Bên cạnh những người vốn có xu hướng ưa chuộng các phương pháp thiếu hiệu quả, luôn tìm cách dễ dàng nhất cho bản thân, chạy theo những làn sóng thời thượng, muốn học trượt tuyết hay tiếng Anh trong ba ngày mà không cần luyện tập, thì luôn luôn có, và vẫn còn tồn tại những người làm việc hiệu quả: những người triển khai, hiện thực hóa, và tạo ra kết quả thực sự…

Hiệu quả, về bản chất, là một thứ vô hình, cũng giống như chức năng quản lý, vốn không thể nhận biết được theo cách thông thường. Chính điều này giải thích cho rất nhiều sự hiểu lầm. Bạn có thể nhìn thấy những người giữ vai trò quản lý, nhìn thấy các nhà máy, văn phòng và máy tính. Bạn cũng có thể nhìn thấy kết quả của một hệ thống quản lý tốt. Tuy nhiên, bạn không thể nhìn thấy chức năng của hiệu quả, thứ thực sự cần thiết để chuyển hóa tài nguyên thành kết quả một cách hiệu quả.

Trong cơ thể sống, hiệu quả có thể được ví như những chất giúp cơ thể vận hành hiệu quả – như vitamin, hormone và vi chất. Nếu thiếu những chất này, dù các bộ phận khác vẫn đầy đủ, cơ thể vẫn sẽ hoạt động kém hiệu quả. Tương tự, nếu những “vi chất” của tính hiệu quả bị thiếu trong con người và tổ chức, thì họ sẽ hoạt động dưới mức tiềm năng, kém hiệu suất và thất bại. Vì vậy, những “chất sống còn” cho hiệu quả quản lý cần phải được bổ sung thông qua đào tạo và phát triển năng lực.

Làm đúng việc và làm việc đúng cách

Một số người tạo ra những thành tựu lớn và thể hiện rõ hiệu quả trong việc họ làm. Dù làm gì, họ cũng làm đúng việc, và làm việc đó đúng cách. Tuy nhiên, không phải lúc nào họ cũng là những người đưa ra ý tưởng đúng.

Ví dụ, James Watt không phải là người phát minh ra động cơ hơi nước như nhiều người lầm tưởng. Thay vào đó, ông đã khiến động cơ hơi nước trở nên hiệu quả, và nhờ đó, động cơ hơi nước mới được ứng dụng rộng rãi trong công nghiệp. Ý tưởng là một chuyện – nhưng việc triển khai ý tưởng lại là chuyện hoàn toàn khác.

Ý tưởng không thiếu, mà nằm ở việc thiếu khả năng hiện thực hóa những ý tưởng đó. Khi một ý tưởng được đưa vào cuộc sống, đồng nghĩa với việc hàng ngàn ý tưởng khác sẽ không bao giờ thành hiện thực. Đó là lý do vì sao những “người lớn” – theo nghĩa ẩn dụ – lại quan tâm đến tôi từ sớm. Từ đó, tôi học được cách phân biệt giữa sự vĩ đại theo nghĩa sáng tạo và sự vĩ đại theo nghĩa hiệu quả. Sáng tạo rất quan trọng, nhưng tôi quan tâm nhiều hơn đến những người làm việc hiệu quả, những người thoạt nhìn có vẻ bình thường, nhưng lại là người đã tạo ra điều phi thường nhờ cách họ làm việc hiệu quả trong mọi hoàn cảnh.

Viện Nghiên cứu Phát triển Lãnh đạo Chiến lược biên dịch từ Malik Letter, số 25 tháng 6. 2025

Tham khảo các cuốn sách thuộc Bộ sách Thực hành Quản lý hiệu quả của GS. Fredmund Malik

👉🏻 Quản lý: Những điều cốt lõi

👉🏻 Đi trong thế giới mơ hồ: Cần phải quản lý, quản trị và lãnh đạo tổ chức như thế nào?

👉🏻 Chiến lược: Định hướng trong một Thế giới Mới phức hợp

👉🏻 Chính sách và Quản trị Công ty hiện đại: Để các tổ chức tự điều chỉnh và thích ứng

💪🏻 Đặt sách chính hãng qua fanpage SLEADER hoặc TIKI: https://tiki.vn/cua-hang/sleader

———————————————

VIỆN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN LÃNH ĐẠO CHIẾN LƯỢC

Con đường đúng, tương lai sáng

🏢Địa chỉ: 266 Lạc Long Quân, Phường Bưởi, Quận Tây Hồ, Hà Nội

🌐Website: sleader.vn

📧Email: info@sleader.vn

📞Hotline: 0965 965 368 / 0969 753 688 / 024 3201 1519

📱Zalo: Viện Lãnh đạo chiến lược Sleader/ 0969 753 688