Ví dụ, khi ở ngoài phòng điều hòa, rất ít người có thể đánh giá chính xác nhiệt độ chỉ dựa vào cảm giác. Những gì chúng ta chủ quan cho là ấm hay lạnh thường khác hẳn với số đo của nhiệt kế, vốn mang lại tính khách quan trí tuệ.

Hầu như không ai có thể ước lượng chính xác độ ẩm hay tốc độ gió. Những ước lượng cảm tính về tốc độ xe của người đi đường (ví dụ trong các vụ tai nạn giao thông) thường sai lệch đến mức gần như vô giá trị khi dùng làm lời khai nhân chứng trong phiên tòa.

Điều tương tự cũng xảy ra với việc ước lượng thời gian: cái gọi là “cảm giác về thời gian” thường lệch lạc đến mức vô dụng, bị chi phối hoàn toàn bởi hoàn cảnh. Mười phút ngồi đợi ở nha sĩ có thể dài lê thê; hai tiếng xem phim gay cấn thì vụt trôi nhanh như chớp.

Mọi chuyện trở nên đáng lo ngại khi người ta được khuyên – thường là dưới danh nghĩa quyền uy – rằng hãy “hành động theo cảm xúc”. Không ai có khả năng xác định chính xác nhịp tim của mình mà không cần thiết bị đo, trừ khi họ đã trải qua nhiều năm đào tạo, với những bài tập đo lường hệ thống và ghi nhận chính xác, và ngay cả khi đó, tỷ lệ sai vẫn tồn tại.

Trong lĩnh vực nghiên cứu các hệ thống phức hợp, những nghiên cứu tiên phong của Jay Forrester tại MIT đã chỉ ra rằng các hệ thống phức hợp thường vận hành một cách phản trực giác, nghĩa là trái ngược với những gì người ta cảm thấy. Đây chính là sự khác biệt giữa thế giới của các phán đoán cảm xúc và thế giới của các đánh giá, quyết định có cơ sở.

Viện Nghiên cứu Phát triển Lãnh đạo Chiến lược biên dịch từ Malik Letter, số 21 tháng 5. 2025

———————————————

VIỆN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN LÃNH ĐẠO CHIẾN LƯỢC

Con đường đúng, tương lai sáng

🏢Địa chỉ: 266 Lạc Long Quân, Phường Bưởi, Quận Tây Hồ, Hà Nội

🌐Website: sleader.vn

📧Email: info@sleader.vn

📖Tiki: https://tiki.vn/cua-hang/sleader

📞Hotline: 0965 965 368 / 0969 753 688 / 024 3201 1519

📱Zalo: Viện Lãnh đạo chiến lược Sleader/ 0969 753 688