Hiếm khi trong lịch sử, một khái niệm lại được sử dụng thường xuyên như “giá trị” và gần như chưa bao giờ những câu hỏi về giá trị lại được xem là trung tâm của các hoạt động kinh tế đến vậy, ngoại trừ trong lý thuyết Marxist. Ở đây, tôi nói đến giá trị kinh tế, không phải giá trị đạo đức, luân lý, hay nghệ thuật.

Giữa vô vàn cuộc tranh luận xoay quanh “giá trị” và việc từ này được nhắc đi nhắc lại không ngừng, con người dường như đã quên mất một thực tế đơn giản: trong kinh tế học, không tồn tại cái gọi là “giá trị kinh tế”, chỉ có “giá cả”.

Giá trị của một thứ gì đó, dù là gì đi nữa, chính là mức giá mà người mua tiếp theo sẵn sàng trả. Những gì người mua trước đã trả không còn ý nghĩa. Số tiền mà ta từng bỏ ra có thể ảnh hưởng đến vị thế tài chính, cách tư duy, kỳ vọng, hay chiến lược thương lượng của ta trong giao dịch kế tiếp, nhưng ngoài điều đó ra, nó không còn quan trọng. Thực tế duy nhất chính là giao dịch tiếp theo và mức giá được chấp nhận trong giao dịch đó.

Các phương pháp định giá, dù được xây dựng theo cấu trúc hay cơ sở lý thuyết nào, chỉ có thể đóng vai trò như kim chỉ nam cho việc xác định mục tiêu đàm phán, kỳ vọng thị trường, hay đặt lệnh giao dịch cổ phiếu. Đôi khi, giá trị được tính toán trước đó có thể tình cờ trùng khớp với giá thị trường trong một khoảng thời gian nhất định. Điều này có thể tạo ra ảo giác rằng các mô hình định giá ảnh hưởng đến việc hình thành giá cả, trong khi thực tế, mối quan hệ này chỉ là tạm thời và gián tiếp.

Tuy nhiên, trên thị trường chứng khoán, mỗi ngày đều cho thấy một thực tế rõ ràng: giá thị trường thường khác xa, và gần như luôn khác, mọi “giá trị giả định”. Mọi cuộc tranh luận về giá trị thực, hay về việc cổ phiếu bị định giá cao hay thấp, đều là vô ích. Bởi lẽ, không tồn tại giá trị nào khác ngoài mức giá mà người mua tiếp theo sẵn sàng trả.

Vì vậy, việc nói về “giá trị nội tại” hay “chuỗi giá trị” trong nội bộ doanh nghiệp là một cách diễn đạt dễ gây hiểu lầm. Bên trong doanh nghiệp, không tồn tại “giá trị” – chỉ có “chi phí”. Chỉ khi một khách hàng thanh toán hóa đơn, tức là khi giá được hiện thực hóa trên thị trường, chi phí nội bộ mới được chuyển hóa thành giá trị thực sự, và điều đó chỉ xảy ra bên ngoài doanh nghiệp.

Tư duy về “giá trị” cũng tiềm ẩn một rủi ro khác, đặc biệt là trong marketing.
Nó dẫn đến ảo tưởng rằng nỗ lực của doanh nghiệp quyết định giá trị và do đó quyết định giá bán của sản phẩm, tức là cách tiếp cận “định giá dựa trên chi phí”. Tuy nhiên, thực tế thị trường lại hoàn toàn ngược lại: đó là “tính chi phí dựa trên giá bán”.

Bất kỳ ai xác định giá bán bắt đầu từ chi phí của chính mình, rồi cộng thêm phần rủi ro và biên lợi nhuận mong muốn, gần như chắc chắn sẽ tự loại mình ra khỏi thị trường. Điểm khởi đầu đúng phải là giá thị trường hiện hành. Từ đó, doanh nghiệp khấu trừ một mức lợi nhuận hợp lý, và mọi hoạt động còn lại, từ nghiên cứu, phát triển cho tới bán hàng, đều phải được thiết kế để phù hợp với phần còn lại. Đó là cách duy nhất để vận hành phù hợp với thực tế thị trường.

Thực tại duy nhất của nền kinh tế chính là “giá cả”.

SLEADER biên dịch từ Malik Letter, số 43 tháng 11.2025

Tham khảo các cuốn sách thuộc Bộ sách Thực hành Quản lý hiệu quả của GS. Fredmund Malik

👉🏻 Quản lý: Những điều cốt lõi

👉🏻 Đi trong thế giới mơ hồ: Cần phải quản lý, quản trị và lãnh đạo tổ chức như thế nào?

👉🏻 Chiến lược: Định hướng trong một Thế giới Mới phức hợp

👉🏻 Chính sách và Quản trị Công ty hiện đại: Để các tổ chức tự điều chỉnh và thích ứng

💪🏻 Đặt sách chính hãng qua fanpage SLEADER hoặc TIKI: https://tiki.vn/cua-hang/sleader

———————————————

VIỆN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN LÃNH ĐẠO CHIẾN LƯỢC

Con đường đúng, tương lai sáng

🏢Địa chỉ: 266 Lạc Long Quân, Phường Tây Hồ, Hà Nội

🌐Website: sleader.vn

📧Email: info@sleader.vn

📞Hotline: 0965 965 368 / 0969 753 688 / 024 3201 1519

📱Zalo: Viện Lãnh đạo chiến lược Sleader/ 0969 753 688